Een slimme zet van Francine Oomen. In een interview, in 2023 in de Volkskrant, gaf ze aan dat ze weinig opheeft met de literaire kritiek. Die zou ver afstaan van hoe haar lezers haar boeken ontvangen.

Citaat: 'In Nederland is er een kleine literaire elite die behoudend is, en ook wel wat vooringenomen. Ik heb het allang geaccepteerd hoor, maar ik vraag me af of ze ooit de moeite hebben genomen om A: mijn boeken te lezen, en B: met mijn lezers te praten om te horen wat mijn boeken voor hen hebben betekend.'

Het maakt dat ik wat beducht ben haar nieuwste Hoe overleef ik-deel te bespreken, het tweede deel voor de volwassen doelgroep. Want ze heeft gelijk: voor mij en mijn leeftijdgenoten betekenden de boeken veel, zo veel dat mijn groep 8-leraar eens verzuchtte dat er maar een Francine Oomen-tax moest komen, want boekbesprekingen dreigden alleen nog over haar werk te gaan.

Zoals dat gaat met jeugdig leesenthousiasme, greep ik destijds ook de delen aan die niet correspondeerden met mijn leeftijd; de HOI-boeken waren omringd door een aura van spannende volwassenheid. Hoofdpersonage Rosa van Dijk leerde me met haar survivaltips over wenkbrauwpiercings, hoe niet en hoe wel te tongzoenen (de wasmachine, goor!) en dat je, als je er zin in hebt, je naam gewoon van Roos in Rooz kunt veranderen.

Roos' leven was niet herkenbaar, want ze liep op me vooruit - zij al flink aan het puberen, ik nog op basisschoolleeftijd. Gewaagd maar vrolijk, zo ken ik Hoe overleef ik, een serie met een randje.

Een boekenreeks afvallen die in je jeugd als bijbel gold, ik ontvang er graag wat survivaltips voor.

Voor Hoe overleef ik alles wat anders gaat dan verwacht?, het tweede deel in de 'volwassen' HOI-reeks, heeft Oomen haar gum gepakt, de rafels om Roos zijn weggepoetst. Problemen te over, dat is het niet. Rosa van Dijk is 25 en woont met jeugdvrienden Esther, Joya en Jonas op een gekraakt landje in Portugal. Hun 'Geheime Tuingenootschap' houdt het midden tussen een groep avonturiers en verschoppelingen; het clubje doet soms wat denken aan de coronasceptici die zich na de pandemie zuidwaarts hebben begeven.

De groep moddert wat aan. Roos verkoopt zelfgebakken brood, Esther doet zaken op de hippiemarkt, Jonas werkt aan een roman. Vrijheid is belangrijk voor ze.

Maar, zoals de titel weggeeft: er moet iets overleefd worden. Nu volgt een behoorlijk deprimerende opsomming, een die je liever niet hoort als je informeert naar oude vrienden: Rosa kampt met het verlies van haar moeder, die overleed aan kanker. Jeugdliefde Vincent, 'Neuz', spookt nog altijd door haar hoofd, net als de 'eetpolitie', naweeën van haar eetstoornis. Ze heeft geen opleiding afgemaakt en geen contact meer met haar biologische vader.

Wat Esther betreft: hoogzwanger. De vader is niet in beeld. Jonas worstelt met zijn homoseksualiteit. Hij is, in zijn eigen woorden, 'iemand die geen enkele studie heeft afgemaakt, maar wel een studieschuld van 50k met zich meezeult. Iemand die tegen z'n ouders liegt, over alles! Een loser, een lafaard, een slappeling.'

Eigenlijk blijft geen enkel maatschappelijk probleem onbesproken. Laat ik even doorgaan: cryptoverslaving, burn-outs, ADHD, zwangerschapsdiabetes, jeugdbendes. Het wekt de schijn van gelaagdheid: personages lijken reliëf te hebben omdat ze nu eenmaal veel hebben meegemaakt. Maar Oomen doet die veronderstelde diepgang teniet door de leden van het Tuingenootschap ál hun gevoelens continu te laten benoemen en uitspreken.

Dit doen ze bij voorkeur bij het kampvuur, in zogenoemde sharing circles, of in de therapiesessies die raadgever Esther aan haar vriendin Rosa geeft. 'Stay true. Ik wil trouw aan mezelf blijven. Als iets niet goed voelt, wil ik dat onderzoeken. En kunnen bespreken. Zullen we een heart share doen?'

De personages zijn zich zo bewust van hun eigen gemankeerdheid dat het gaat tegenstaan. Rosa beschouwt zichzelf als een som van meerdere delen, trekjes van haar persoonlijkheid die ze (toegegeven, heerlijk Hoe overleef ik-achtig) bijnamen heeft gegeven: PMS'je, meneer Zeiksnor, de Perzik.

Je snakt haast naar een personage dat 'gewoon' consultant is of een ambtenaar die zich bezighoudt met de Omgevingswet. Dit is een braaf boek. Voor een verhaal dat over jongeren gaat wordt er opvallend weinig geneukt, namelijk: nul keer. De personages hebben er hun redenen voor, die opnieuw al pratende aan het licht komen:

'Joon, zeg eens eerlijk, ben je nog maagd?' Jonas knikt met een rood hoofd. 'Dus met je vorige vriend heb je ook niet gesekst?' 'Nee... En dat was ook de werkelijke reden dat hij wegging.' 'Wat naar! Weet Jur dat? Heb je er met hem over gepraat?' 'Nee.' Rosa zucht. 'Nou, een tien voor communicatie. Waar ben je bang voor?' 'Hetzelfde, dat-ie weggaat. En daarnaast, wat moet hij nou met mij, hij kan iedereen krijgen.' 'En toch kiest hij voor jou.' 'Dat snap ik al helemaal niet.' 'Je hebt zo weinig zelfwaarde!' 'Kan ik daar wat aan doen?' 'Ja, daar kun je wel aan werken. En dat begint met het te zien. Te erkennen dat dat zo is.'

Als we Oomen moeten geloven, zijn mensen geboren tussen 1990 en 2000 verzadigd, overprikkeld en moe. Het no fear dat in de eerdere delen klonk is ver te zoeken. Rosa, Jonas en Esther zijn gedesillusioneerd, het leven lonkt niet meer.

Laat ik meegaan met het idee dat er meerdere delen in mij bestaan, Nostalgistje en de Recensent. Ik geloof dat ze beiden onbevredigd zijn, om andere redenen. Nostalgistje had haar Rosa toch beter gegund, de Recensent de lezers - hoewel ik met tranen in mijn ogen de eindsprint haalde, want uiteindelijk komt natuurlijk alles goed, zoals het een kinderboek betaamt.

Al zouden die natte ogen natuurlijk ook door 'mijn PMS'je' hebben kunnen komen.

FICTIE

Francine Oomen

Hoe overleef ik alles wat anders gaat dan gedacht?

Volt; 256 pagina's; € 22,50.

Het tweede deel van de nieuwe ‘Hoe overleef ik’-trilogie, gericht op de volwassen geworden lezers van de gelijknamige serie voor jongeren. Het verhaal volgt het leven van Rosa en haar vrienden, en verkent thema's waar (jong)volwassenen van nu mee te maken krijgen, zoals het omgaan met onverwachte wendingen in het leven, vriendschap, het nemen van risico’s en het doorzien en doorbreken van patronen. Ook speelt de liefde een belangrijke rol, met oude en nieuwe liefdes die Rosa's leven beïnvloeden. Vlot, hedendaags en zeer toegankelijk geschreven. Francine Oomen (Laren, 1960) is een bekende Nederlandse schrijver, scenarioschrijver, jeugdauteur en illustrator. Ze schreef vele boeken. Haar werk wordt in meerdere landen uitgegeven en won verschillende literaire prijzen, zoals de Hotze de Roosprijs, de Kinderboekwinkelprijs en de Prijs van de Jonge Jury*.